Informatiebronnen over veiligheid voor kinderen

Help kinderen veilig online te blijven

Child Focus biedt informatiebronnen die ouders helpen om met hun kinderen te praten over online veiligheid.

Ga naar Child Focus voor meer informatie

Met kinderen en tieners over expliciete foto’s en video’s praten

Praat regelmatig met kinderen en tieners over het delen van naaktfoto’s of seksueel expliciete foto’s en video’s (sexting). Zo kun je wellicht problemen helpen voorkomen, bijvoorbeeld dat een foto zonder toestemming wordt gedeeld. Bespreek het onderwerp in alle rust en kom er regelmatig op terug.

Als je kind vertelt dat het een naaktfoto of seksueel expliciete foto of video heeft ontvangen of verstuurd, reageer dan kalm en richt je vooral op de steun en hulp die het kind nodig heeft. Geef aan dat je het dapper vindt dat je kind het heeft verteld en zeg dat alles weer goed komt. Ga vervolgens samen aan de slag om eventuele schade te beperken.

Opmerking: als je kind een device gebruikt dat is aangemeld bij een Apple account voor kinderen, maakt het device in bepaalde Apple apps naaktfoto’s en ‑video’s wazig. Bespreek deze feature met je kinderen en zeg wat ze moeten doen als er een wazig gemaakte foto of video verschijnt.

- Leg uit dat je foto’s en video’s van intieme lichaamsdelen niet moet delen.
- Spoor je kinderen aan om het jou te laten weten als ze een foto of video ontvangen die geblurd is of die ze als vervelend ervaren.
- Als je kind naar je toekomt met een ongepaste foto of video of als je dergelijke beelden op hun device ziet, reageer dan kalm en bespreek waarom jij het ongepaste beelden vindt. Zeg dat je het fijn vindt dat je kind naar je toe is gekomen of dit eerlijk met je wil bespreken.
- Een zekere nieuwsgierigheid naar het menselijk lichaam is heel normaal, maar raadpleeg een hulpverlener als je kind herhaaldelijk of buitensporig veel interesse heeft in naakt en seksualiteit.
- Uit een onderzoek van Thorn uit 2023 bleek dat 17 procent van de tieners naaktbeelden had gedeeld en dat ongeveer 20 procent van de 9‑ tot 17‑jarigen naaktbeelden van iemand anders had gezien of gekregen zonder toestemming van diegene.
- Tieners moeten erop bedacht zijn dat criminelen zich soms voordoen als tieners en doen alsof ze naaktbeelden of seksueel expliciete foto’s of video’s willen uitwisselen. Deze criminelen gebruiken de foto’s of video’s vervolgens voor seksuele afpersing (sextortion) door te dreigen ze te posten of te verspreiden als het slachtoffer niet aan hun eisen voldoet. Zorg dat je tiener weet dat hij of zij altijd bij jou terecht kan en dat je er voor hem of haar bent.
- Ontdek je dat je tiener naaktfoto’s of ‑video’s ontvangt of verstuurt, blijf dan kalm en probeer na te gaan wat er aan de hand is. Als de foto of video ongevraagd is gestuurd, kan er sprake zijn van pesten of intimidatie.
- Soms worden naaktfoto’s of ‑video’s onder druk gedeeld. In andere gevallen kunnen ontvangers ze delen zonder toestemming van de afzender. Als het delen zonder toestemming is gebeurd of als er een volwassene bij is betrokken, moet je overwegen de politie in te schakelen.
- Praat rustig met je tiener over de risico’s van het versturen of ontvangen van naaktfoto’s of ‑video’s. Vertel dat de ontvanger ze op een dag bewust of expres kan delen met anderen, met alle gevolgen van dien (schaamte, pesten, etc.).
- Maak duidelijk dat, hoe gênant het ook is als de foto’s of video’s zijn verspreid, het ook weer niet het einde van de wereld is. Er zijn altijd mensen, waaronder jijzelf, die te hulp kunnen komen.

Meer informatie

Tips die je kinderen helpen veilig online te blijven

Zorgen dat de online activiteiten van kinderen en tieners veilig en positief blijven.

Online veilig blijven:

Jij kent je kinderen beter dan wie dan ook. Wat werkt voor het ene kind, werkt totaal niet voor het andere. Het is allemaal afhankelijk van leeftijd, de mate van volwassenheid en vele andere factoren.
Toon belangstelling voor de apps die je kinderen gebruiken en de sites die ze bezoeken. Zorg dat je weet wat de favoriete apps en games van je kinderen zijn, zodat je het platform en de privacy-instellingen begrijpt, en waarom je kinderen deze apps en games zo leuk vinden.
Communicatie is cruciaal. Blijf in gesprek en maak er geen preek van. Laat blijken dat je kinderen bij je terecht kunnen als ze een probleem hebben. Zeg dat je niet boos zou worden en dat je je kinderen vooral wil beschermen, en zeker niet straffen.
Praat met je kinderen over beveiliging en privacy en het belang van het gebruik van sterke en unieke wachtwoorden en andere verificatiemethoden, zoals Touch ID en Face ID.
Zorg dat jongeren weten dat er risico’s zijn aan bepaald online gedrag zoals het delen van naaktbeelden, waaronder pesten, desinformatie en reputatieschade. Je hoeft er niet heel diep op in te gaan, als je er maar regelmatig op terugkomt. Druk hen op het hart dat ze op je kunnen rekenen als er iets ergs gebeurt.
Gebruik tools als Schermtijd om het devicegebruik van je kinderen in de gaten te houden en in goede banen te leiden. Praat met je kinderen over de tools die je gebruikt en waarom je ze gebruikt. Zo leren je kinderen om op een verantwoorde manier met technologie om te gaan. Kijk regelmatig of de tools nog bij je kinderen passen.

Grooming en sextortion

Grooming en sextortion herkennen en erover praten met kinderen en tieners.

Grooming en sextortion zijn twee vormen van online seksuele uitbuiting:

Bij grooming gaan mensen relaties aan met jongeren om ze te manipuleren en misbruik van ze te maken. Ze benaderen kinderen om geleidelijk hun vertrouwen te winnen en uiteindelijk te misbruiken.
Sextortion is wanneer iemand dreigt intieme beelden of video’s te delen als het slachtoffer niet voldoet aan eisen, zoals geld overmaken, nog meer beelden versturen of seksuele handelingen verrichten.

Mensen die zich bezighouden met het groomen van kinderen zijn vaak geduldig, vasthoudend en heel manipulatief. Het komt ook voor dat mensen die dit doen de kinderen persoonlijk kennen.

Sextortion en grooming zijn in de meeste landen verboden. Neem contact op met de politie en hulpinstanties als je kind het doelwit is.

Bescherm kinderen en jongeren door met ze te praten over grooming en sextortion op een manier die bij hun leeftijd past. Druk je kinderen op het hart dat het niet hun schuld is als iemand ze afperst of op deze manier manipuleert.

Bespreek het onderwerp in alle openheid. Kinderen tegen grooming en sextortion beschermen is een doorlopend proces. Je helpt ze zo een waarschuwingssysteem te ontwikkelen en zorgt dat ze niet twijfelen om jou te waarschuwen als er iets fout gaat.

Hoewel er bij deze signalen niet per se sprake is van grooming, moeten ouders extra oplettend zijn als hun kinderen:
- Stiekem doen over hun activiteiten op het internet.
- Snel een device uitzetten, verstoppen of dichtklappen als er iemand de kamer binnenkomt.
- Opeens allemaal cadeaus, geld, drugs, alcohol of andere waardevolle spullen hebben met een onduidelijke herkomst.
- ’s Avonds laat of op vreemde tijdstippen online zijn.
- Overstuur, verdrietig, boos of bang zijn.
Bespreek met je kinderen of er online iemand is die:
- Ze cadeaus aanbiedt.
- Praat over liefde of seks.
- Naaktbeelden of seksueel expliciete foto’s of video’s verstuurt of vraagt.
- Ze betrekt in heel persoonlijke gesprekken.
- Ze vraagt geheimen te bewaren.
- Probeert ze van vrienden of familie te isoleren.
- Ze vraagt op een ander platform verder te praten.
Als je kind je vertelt dat het dit soort gedrag heeft meegemaakt, stel hem of haar dan gerust door te zeggen dat het niet zijn of haar schuld is.

Met kinderen en tieners praten over grooming

De beste manier om erachter te komen of kinderen van welke leeftijd dan ook het slachtoffer zijn van online grooming, is door met ze te praten. Zo kun je ook de gevolgen van grooming beperken.
- Praat regelmatig met je kinderen of tieners over hun ervaringen op het internet.
- Praat over grooming op een manier die bij hun leeftijd past en zonder hen angst aan te jagen.
- Beloof dat je niet boos zult worden als ze je over iets vervelends vertellen of als ze een fout hebben gemaakt. Groomers maken handig gebruik van het feit dat kinderen bang zijn voor straf en daarom misbruik niet melden.
- Spreek samen regels en grenzen af, bijvoorbeeld wanneer het wel of niet oké is om online contact te hebben met mensen die ze niet kennen. Gebruik tools als Schermtijd om een oogje in het zeil te houden.
- Zorg dat je kinderen weten hoe ze mensen kunnen rapporteren, en accounts kunnen blokkeren of dempen in de apps die ze gebruiken.
- Praat samen over online beveiliging en aanbevolen privacy-instellingen.
- Zorg dat je kinderen weten welke persoonlijke informatie ze wel of niet online kunnen delen en waarom.
- Help je kinderen het onderscheid te maken tussen positief contact en contact dat problematisch of zelfs gevaarlijk kan zijn. Laat je kinderen weten dat ze altijd bij jou terecht kunnen voor hulp als iemand ze om wat voor reden dan ook een ongemakkelijk gevoel bezorgt.
Met jonge kinderen praten over grooming
- Gebruik de juiste namen voor lichaamsdelen en leg uit wat er tot de intieme lichaamsdelen wordt gerekend en waarom.
- Ontmoedig communicatie met mensen die ze niet kennen.
- Bespreek het verschil tussen geheimen die je wel mag hebben (een surpriseparty voor iemand geheim houden) en geheimen die je beter niet kunt hebben (zoals niet tegen je ouders zeggen dat je bang bent of je bedreigd voelt).
Met oudere kinderen praten over grooming:
- Maak duidelijk dat sommige mensen online niet zijn wie ze zeggen te zijn.
- Laat ze ermee oefenen om jou iets moeilijks te vertellen. Zeg dat je het fijn vindt dat ze het hebben verteld en geef aan dat je ze gaat helpen.
Met tieners praten over grooming:
- Zeg dat sommige mensen zich uitgeven voor iemand anders, en dat niet iedereen het beste met anderen voor heeft.
- Geef aan dat het normaal is dat tieners interesse hebben in seksualiteit en alles wat daarbij komt kijken, maar zeg ook dat ze altijd bij jou terechtkunnen als ze in een bedreigende situatie verzeild raken.
- Zeg dat ze iemand altijd kunnen negeren, rapporteren of blokkeren als die persoon ze een ongemakkelijk gevoel geeft.
- Leg uit dat alles wat ze online delen, kan worden gekopieerd en gedeeld met anderen, per ongeluk of expres.
Onthoud: Jij kent je kinderen als geen ander. Hoe je een onderwerp ter sprake brengt, hangt af van de leeftijd van je kinderen en hoe volwassen ze zijn, naast diverse andere factoren, waaronder hun kwetsbaarheid en emotionele toestand.

Mogelijk hebben ze geen zin om te praten over online relaties en beseffen ze niet dat er sprake is van grooming. Druk ze op het hart dat het nooit hun schuld is als ze het doelwit zijn van grooming.
Hoewel dit niet per se tekenen zijn van sextortion, moeten ouders in de gaten houden of hun kinderen:
- Stiekem doen over hun activiteiten op internet.
- Geld of cadeaukaarten vragen zonder uitleg of er geld verdwijnt uit portemonnees of accounts.
- Onverklaarbare stemmingswisselingen hebben of depressief, boos of bang lijken.
Met kinderen en tieners praten over sextortion:
- Tieners en oudere kinderen moeten zich ervan bewust zijn dat er criminelen zijn die aanbieden om naaktfoto’s of seksueel expliciete foto’s of video’s uit te wisselen.
- Leg uit dat deze mensen niet zijn wie ze zeggen te zijn, en dat de afbeeldingen waarschijnlijk niet van hen zijn.
- Vertel ze dat criminelen kunnen dreigen om naakt- of intieme foto’s of video’s te posten, tenzij ze geld, meer beelden of seksuele gunsten ontvangen.
- Zeg dat ze geen geld moeten sturen en niet aan hun eisen moeten voldoen. Betalen moedigt verdere uitbuiting vaak aan. Soms gaan ze door naar andere slachtoffers, ook als ze niet betaald krijgen.
Wat ouders kunnen doen als kinderen het slachtoffer zijn of dreigen te worden:
- Bewaar berichten met bedreigingen voor het geval de politie ze nodig heeft.
- Breng de lokale politie en, indien nodig, school of werk op de hoogte van de situatie.
- Blokkeer de dader en controleer de instellingen voor devicebeveiliging met de Veiligheidscontrole van Apple.
- Bekijk de Handleiding voor Persoonlijke Veiligheid voor tips om online veiliger te zijn en grenzen te stellen aan ongewenste contacten.
- Stel je kind gerust. Zeg dat het misschien overweldigend aanvoelt, maar dat er hulp is en dat het goedkomt.
- Zeg dat ze altijd met jou, een volwassene die ze vertrouwen of een hulplijn kunnen praten.
- Breng je kind in contact met hulpdiensten, zoals hotlines of organisaties die slachtoffers ondersteunen. (Kijk onderaan de pagina voor informatiebronnen.)
Zeg vooral dat het niet de schuld van je kind is en dat hij of zij er niet alleen voorstaat.

Omgaan met cyberpesten

Grooming herkennen en kinderen of tieners helpen.

Cyberpesten is pesten op digitale devices zoals telefoons, computers en tablets. Het kan zich voordoen via tekst, berichtenapps, chat, e‑mail, online games, social media, livestreams, foto’s en video’s. Van pesten is sprake bij herhaaldelijk en agressief verbaal of fysiek geweld bij een ongelijke machtsverhouding, maar elke vorm van lastigvallen, zoals beledigingen, bedreigingen, het zich uitgeven voor iemand anders, het verspreiden van geruchten, en uitsluiting, kan een soortgelijk negatief effect hebben. Voor pesterijen kunnen naaktfoto’s en ‑video’s worden gebruikt. Cyberpesten gebeurt vaak naast fysiek pesten op school of in de directe omgeving van het kind.

Het is niet altijd te merken als kinderen worden gepest, en ze vertellen het ook niet altijd. Hoewel het niet per se tekenen zijn van cyberpesten, doe je er goed aan om bij je kinderen op de volgende signalen te letten: moeite met slapen, niet naar school willen, lager zelfbeeld, of sterk veranderd internetgebruik, bijvoorbeeld dwangmatig social media checken of devices alleen gebruiken als jij er niet bij bent.

Elk kind kan het slachtoffer worden van online pesten, maar sommige kinderen zijn er extra kwetsbaar voor. Denk bijvoorbeeld aan kinderen uit gemarginaliseerde groepen, zoals minderheden, kinderen met een handicap, LGBTQ+-jongeren, of iedereen die er anders uitziet of anders doet dan anderen.

Door geregeld met je kinderen te praten over hun online ervaringen bouw je een relatie op waarbinnen ze sneller geneigd zijn naar jou toe te komen als ze het doelwit worden van cyberpesten. Je kinderen moeten ook begrijpen dat het niet hun schuld is als dit gebeurt, en dat er mensen zijn die hulp kunnen bieden.

- Blijf kalm, word niet boos en geef nooit je kind de schuld. Meestal helpt het niet om het device van je kind af te pakken.
- Begin met een luisterend oor. Zoek uit wat er is gebeurd en hoe je kind zich daarbij voelt. Bied het kind steun.
- Als iemand ongepaste beelden of dingen stuurt waar je kind zich ongemakkelijk bij voelt, kun je adviseren om daar niet op te reageren.
- Spoor je kind aan om het account te blokkeren of dempen en de ontvangen inhoud te rapporteren bij het platform in kwestie.
- Bespreek manieren om een einde aan het pesten te maken. Bedenk ook hoe je je kind kunt helpen dit te verwerken en hoe je de weerbaarheid van je kind kunt vergroten.
- Betrek je kind erbij als het op oplossingen aankomt. Cyberpesten leidt vaak tot een verlies van controle over een sociale situatie en het is belangrijk dat je dit in samenspraak met je kinderen oplost.
- Weet je niet zeker wat je moet doen, win dan advies in bij een maatschappelijk werker op school, een leerkracht of een andere deskundige.
- Ouders kunnen de situatie soms erger maken door in het openbaar te reageren. Denk goed na over je reactie.
- Wordt je kind gepest door een ander kind, overleg dan met de ouders van het kind en met de school over de beste aanpak.
Neem het serieus. Als iemand anderen digitaal pest, kan dit betekenen dat het kind zelf in de problemen zit. Probeer er daarom eerst achter te komen waarom het kind zo gemeen of agressief doet.

Dit zijn een aantal mogelijke oorzaken:
- Bij een groep willen horen die aan digitaal pesten doet.
- Nervositeit, woede, depressie, gebrek aan controle, frustratie of stress ervaren.
- Zelf het slachtoffer zijn van digitaal pesten.
- Behoefte hebben aan controle.
- Behoefte hebben aan aandacht van anderen.
- De mogelijke negatieve gevolgen van cyberpesten niet goed begrijpen.
Als kinderen anderen digitaal pesten, kunnen ouders en andere volwassenen:
- Nagaan wat er met het kind aan de hand is om de oorzaak van het cyberpesten te achterhalen. Kijk naar de emotionele toestand van het kind, de groep waar het kind mee optrekt, en andere factoren.
- Met het kind praten en uitleggen wat voor een negatieve invloed digitaal pesten kan hebben op anderen en het kind zelf, en waarom het niet acceptabel is. Vertel hoe belangrijk vriendelijkheid en empathie zijn en wat het effect daarvan is op anderen.
- Overwegen een maatschappelijk werker op school of een andere hulpverlener om tips en advies te vragen.
- Duidelijk maken dat cyberpesten gevolgen heeft.
- Samen bekijken hoe het kind het goed kan maken.